Omnibus to zbiorcza dyrektywa Unii Europejskiej, która zmienia cztery obowiązujące obecnie dyrektywy dotyczące ochrony konsumentów. Dyrektywa rozszerza przysługujące konsumentom prawa również na obszar cyfrowy, co jest odpowiedzią na zmieniające się realia rynkowe. Omnibus, będący częścią “Nowego Ładu dla konsumentów”, wszedł już w życie, a państwa członkowskie mają czas na dostosowanie się do 28 maja 2022.
Omnibus – powody wprowadzenia zbiorczej dyrektywy
Dyrektywa Omnibus ma na celu wzmocnienie i rozszerzenie przepisów konsumenckich obowiązujących we wspólnocie. Impulsem do zmian, stały się procesy zachodzące na rynku usług handlowych, a w szczególności ekspansja e-commerce. Spowodowała ona, że pojawiło się mnóstwo nowych sytuacji spornych, których nie przewidywały dotychczasowe przepisy.
Teraz ochrona konsumentów, która dotyczyła wcześniej głównie fizycznych usług i produktów będzie rozszerzona również na usługi, treści i produkty cyfrowe.
Kto wprowadził dyrektywę Omnibus?
Unia Europejska przyjęła dyrektywę Omnibus już w 2020 roku, ale dała krajom członkowskim czas na jej przyjęcie i wdrożenie. Podstawą opracowania ujednoliconego zbioru regulacji są wcześniejsze dyrektywy UE, w których Omnibus wprowadza istotne zmiany. Oto wykaz tych dokumentów:
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r., w sprawie praw konsumentów,
Dyrektywa 98/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 lutego 1998 r., w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen produktów oferowanych konsumentom,
Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r., w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich
Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r., dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym.
Kogo dotyczy Omnibus?
Dyrektywa Omnibus została przygotowana i wprowadzona przede wszystkim z myślą o konsumentach, którzy funkcjonują obecnie w warunkach szybko zmieniającej się rzeczywistości cyfrowej. E-commerce staje się dominującym kanałem sprzedaży dla młodszych konsumentów i to właśnie w ten sposób będziemy kupować większość towarów w przyszłości.
Problemem stało się niedostosowanie dotychczasowych przepisów dotyczących ochrony konsumentów do współczesnych zjawisk związanych z handlem. Omnibus jest rozszerzeniem praw konsumentów, które istniały już wcześniej w handlu tradycyjnym również na obszar cyfrowy.
Z kolei przedsiębiorcy będą musieli dostosować się do nowych wymogów nie tylko w sferze regulaminowej, ale będzie się to wiązało z koniecznością gromadzenia większej ilości danych, potwierdzających uczciwe prowadzenie biznesu, np. potwierdzenia weryfikacji opinii o produktach, itd.
Jakie są nowe regulacje?
Dyrektywa Omnibus zawiera między innymi jednoznaczne interpretacje pojęć, które funkcjonowały już wcześniej, ale definicje pozostawiały zbyt wiele dowolności. W tym “Nowym Ładzie dla Konsumentów” znajdziemy nowe definicje takich słów, jak: “rynek cyfrowy” lub “ranking”. Ponadto, zmieniają się istniejące już definicje pojęć: “usługa cyfrowa” i “umowa sprzedaży”.
Koniec z manipulacją cenami?
Zjawiskiem dosyć powszechnym w ostatnich latach stało się sztuczne zawyżanie cen przez sprzedawców tuż przed akcjami promocyjnymi. Dotyczyło to szczególnie takich promocji, jak Black Friday, czy Cyber Monday. Wielokrotnie, realna obniżka cen wcale nie była zgodna z tym, co komunikowano klientom. Dyrektywa Omnibus ma zakończyć te nieuczciwe praktyki. Według nowych regulacji, informacje o cenie mają być podane w taki sposób, aby klient wiedział – ile kosztował dany towar 30 dni przed wprowadzeniem promocji.
Badania zachowań konsumentów wskazują, że przy wyborze produktu bardzo często kierujemy się opiniami innych użytkowników. Klienci sięgają po produkty sprawdzone i w oparciu o doświadczenia i wrażenia tych, którzy kupili je wcześniej. Również w przypadku opinii o produktach handlowcy uciekali się do nieuczciwych działań. Publikowali fałszywe opinie, usuwali negatywne, nie weryfikowali wpisów. Omnibus ma to zmienić.
Więcej dokumentacji do gromadzenia
Zgodnie z nowymi regulacjami, sprzedawcy będą musieli wykazać, jakie działania zostały podjęte, by zweryfikować prawdziwość opinii umieszczanych pod produktem w sklepie internetowym. Dla przedsiębiorców będzie to oznaczało stworzenie mechanizmów weryfikacji i przechowywania tych danych na wypadek kontroli. Ukrywanie przez sprzedającego negatywnych opinii będzie również traktowane jako złamanie prawa.
Omnibus przewiduje też rozwiązania, które mają ułatwić kontakt ze sprzedawcą. Niektóre małe sklepy internetowe ograniczały dotychczas ilość kanałów kontaktu z klientami do mediów społecznościowych i maili. Teraz – w myśli dyrektywy unijnej – nawet mały e-sprzedawca będzie musiał opublikować na stronie swój numer telefonu.
Prawa kupujących w razie sporu ze sprzedawcą
Ponadto, sprzedawcy będą musieli umieścić na swoich platformach informacje o prawach przysługujących klientom i do jakich instytucji mogą się odwoływać. Również platformy handlu elektronicznego będą musiały wyraźnie informować, którzy sprzedawcy są przedsiębiorcami, a którzy osobami prywatnymi, bo od tego zależą prawa kupujących.
Jakie znaczenie ma Omnibus dla konsumentów?
Dla klientów Omnibus będzie oznaczał większość przejrzystość cen. Sprzedawcy nie będą mogli manipulować obniżkami i sugerować, że pierwotna cena była wyższa. Przedsiębiorcy będą musieli pokazać, ile ten towar kosztował przed miesiącem. Wyjątkiem będą niektóre towary spożywcze sprzedawane w sieci i sklepach tradycyjnych, które mają krótszy termin przydatności do spożycia, np. produkty mleczne.
Konsumenci powinni też być informowani o sytuacjach, kiedy ceny są obniżane dla konkretnego klienta w sposób zautomatyzowany, na podstawie danych o zachowaniach konsumenckich zebranych z sieci.
Zwiększenie transparentności działania platform handlowych będzie możliwe również przez konieczność prezentowania jasnych zasad dotyczących plasowania produktów lub usług. Ma to się odbywać poprzez wskazanie klientowi głównych parametrów, które decydują o widoczności produktów w wynikach wyszukiwania.
Jakie znaczenie ma Omnibus dla sprzedawców e-commerce?
Dyrektywa Omnibus wywołuje niepokój wśród polskich przedsiębiorców branży e-commerce. Pojawiają się propozycje wprowadzenia półrocznego vacatio legis, aby móc zapoznać się z przepisami i dostosować do nich. Będzie to bowiem wiązało się z koniecznością wdrożenia wielu mechanizmów dokumentowania i weryfikowania prowadzonych operacji ustalania cen, czy dokumentowania interakcji z konsumentami (np. opinie na stronie internetowej).
Niedostosowanie się do regulacji wynikających z Omnibusa będzie skutkowało karami nakładanymi przez Inspekcję Handlową, podobnymi do tych, które grożą za niespełnienie wymogów związanych z rozporządzeniem o ochronie danych (RODO).
Ustawodawca przewiduje, że np. za brak informacji o obniżonej cenie, sprzedawca może zapłacić nawet do 20 tys. złotych, z kolei za powtórne naruszenie tego przepisu w ciągu 12 miesięcy, nawet do 40 tys. złotych. Stosowanie fikcyjnych obniżek może kosztować e-commerce i stacjonarne sklepy nawet do 10 procent obrotu z poprzedniego roku! Natomiast osoby zarządzające dużymi przedsięwzięciami e-handlu za naruszenie przepisów mogą się liczyć z karą – w zależności od rozmiaru – nawet do 2 milionów złotych.
Aby unijna dyrektywa mogła w pełni zadziałać w polskich realiach, konieczne jest jej implementowanie do polskiego porządku prawnego, czyli ujednolicenie z polskimi ustawami, a tutaj pojawia się problem.
Omnibus ma bowiem zacząć obowiązywać już od ostatnich dni maja, tymczasem polskie przepisy nie są jeszcze zintegrowane z unijnymi wytycznymi. W Polsce trwają dopiero prace nad ustawą o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ochronie konkurencji i konsumentów. Pewnie nie zakończą się szybko, ponieważ już w czasie konsultacji społecznych projektu ustawy pojawiło się wiele uwag, i to nie tylko dotyczących zapisów dyrektywy Omnibus.
Organem odpowiedzialnym za przygotowanie projektu ustawy o zmianie ustawy jest prezes UOKiK. Na stronach rządowych znajdujemy informację o planowanym przyjęciu projektu przez Radę Ministrów w I kwartale 2022.
źródła: Baza aktów prawnych Unii Europejskiej, Serwis Rzeczpospolitej Polskiej – gov.pl
